Jak wybrać magnetofon

Wprawdzie magnetofony kasetowe okres swojej świetności mają już dawno za sobą i nic nie wskazuje na to, aby miały w najbliższym czasie powrócić do łask melomanów, jednak od czasu do czasu na forach internetowych przewija się to samo pytanie - jaki magnetofon wybrać i czym się kierować przy jego zakupie? Sprawę komplikuje fakt, iż rynek nowych urządzeń praktycznie nie istnieje. Chlubnym wyjątkiem jest na przykład TEAC AD-800, który kosztuje obecnie ponad 2000 zł. W porównaniu z magnetofonami oferowanymi w latach świetności tego formatu jest jednak dość ubogi, zwłaszcza jeśli weźmiemy pod uwagę najlepsze rozwiązania mechaniczne i elektroniczne, jakie technika magnetofonowa ma do zaoferowania. Skoro już mamy się rozglądać za urządzeniem używanym, za podobne pieniądze możemy dostać naprawdę porządny sprzęt w doskonałym stanie i to ze wszystkimi funkcjami, które rasowy deck mieć powinien. Postaramy się zatem rozpracować sytuację i nakierować wszystkich melomanów, którzy mają jeszcze sporo kaset i chcą ich słuchać z przyjemnością.

Nasz poradnik kierujemy do osób, które po prostu chciałyby jeszcze od czasu do czasu posłuchać muzyki z tego nieco zapomnianego nośnika, albo też patrząc na poniższe zdjęcia odpłyną myślami do dawnych lat, kiedy to kaset słuchało się wszędzie - w domu, w samochodzie, a nawet na spacerze. Dla uproszczenia przyjmiemy, że magnetofon będzie nam służył przede wszystkim do odtwarzania kaset, bez wnikania w kalibrację i inne ustawienia potrzebne do nagrywania, wymagające bardziej zaawansowanej wiedzy. W końcu szukamy czegoś, co pozwoli nam na odkurzenie dawnej kolekcji taśm, a nagrywanie zostawmy prawdziwym maniakom.

Od czego zacząć poszukiwania?

Na początku stoimy przed podstawowym wyborem - kupić deck z jedną, czy może dwiema kieszeniami na kasety? W tym przypadku odpowiedź może być tylko jedna - zdecydowanie lepszy będzie magnetofon jednokasetowy. Taki z dwoma kieszeniami przydaje się praktycznie tylko do kopiowania, a taka funkcjonalność w dzisiejszych czasach raczej nam się nie przyda. Poza tym istnieje bardzo niewiele modeli dwukieszeniowych które mogą stawać w szranki z jednokieszeniowymi pod względem zaawansowania elektronicznego i mechanicznego. Drugą opcją do rozważenia jest autorewers, czyli możliwość odtwarzania obu stron kasety bez konieczności przekładania nośnika. W tym przypadku należy wybrać pomiędzy wygodą, a jakością. Większość decków z autorewersem to dwugłowicowe konstrukcje z obrotową głowicą odtwarzająco-nagrywającą (zwaną głowicą uniwersalną). Wyjątkiem są ciekawe magnetofony Nakamichi z serii RX, które obracały kasetę, ale to drogie i rzadkie modele.

Jeśli cenicie sobie wygodę i chcecie bez ruszania się z fotela lub kanapy posłuchać obu stron kasety, wybierzcie magnetofon z autorewersem. Decydując się na taki model warto pamiętać, że oryginalne kasety często były nagrywane tak, że na końcu każdej strony zostawało kilkadziesiąt sekund, a czasem nawet kilka minut ciszy, więc odsłuch może być testem naszej cierpliwości - czekamy aż magnetofon zacznie odtwarzać drugą stronę, czy jednak podchodzimy do sprzętu i przewijamy kasetę do końca? Magnetofony pozbawione funkcji odtwarzania dwóch stron kasety miały często dużą zaletę - były trzygłowicowe. Oznacza to, że zamiast jednej głowicy uniwersalnej, wewnątrz znajdowały się dwie - jedna nagrywająca, druga odtwarzająca. Oczywiście zarówno w magnetofonach dwugłowicowych, jak i trzygłowicowych na początku toru znajdowała się jeszcze głowica kasująca, dlatego w sumie głowic było dwie lub trzy. Rozdzielenie głowic na odtwarzającą i nagrywającą dawało chociażby możliwość odsłuchu nagranego przed chwilą materiału. Poza tym trzygłowicowe magnetofony przeważnie grały po prostu lepiej ponieważ poszczególne głowice były zaprojektowane ściśle do przydzielonych im zadań.

Sterowanie i podświetlenie

Niezwykle ważną sprawą jest sterowanie magnetofonem. Mechanika może być oparta na zwykłych klawiszach które poprzez dźwignie włączają odpowiednie funkcje, albo też jest to tak zwana mechanika miękka sterowana elektronicznie za pomocą przycisków. Z uwagi na kulturę pracy lepiej wybrać nowsze decki ze sterowaniem elektronicznym. Chyba, że zakochaliście się w pięknym modelu z frontem ze szczotkowanego aluminium, mnóstwem przełączników i wskaźnikami wychyłowymi. Jeżeli jednak tak się stało i zapałaliście już miłością do pięknego, vintage'owego klocka, pewnie i tak zlekceważycie nasze rady. Odnośnie wskaźników - te wychyłowe rzeczywiście wyglądają przepięknie, ale elektroniczne są dokładniejsze, co przydać się może przy nagrywaniu, gdyby jednak przyszła Wam na to ochota.

Przy zakupie magnetofonu ze wskaźnikami warto sprawdzić czy podświetlenie działa, czy wskazówki chodzą swobodnie i bez oporów, nie zawieszają się itd. Wyświetlacze z kolei mogą z czasem się wypalać, więc warto sprawdzić, czy takowy świeci jasno, a jego wskazania są czytelne. Jeśli zdecydujecie się na zakup magnetofonu z internetowej aukcji lub ogłoszenia, na zdjęciach wszystkie świecące elementy będą wyglądały idealnie, a po wyjęciu sprzętu z opakowania okaże się, że coś jednak nie działa, nie denerwujcie się przedwcześnie i nie wystawiajcie negatywa. Żarówki i inne tego typu elementy są bardzo delikatne i często nie wytrzymują transportu. Najlepiej wówczas skontaktować się ze sprzedającym i poinformować go o zaistniałej sytuacji. Jeżeli jest to osoba prywatna, prawdopodobnie rozłoży ręce i będziecie musieli szukać lampek na własną rękę, natomiast jeśli zdecydujecie się na zakup magnetofonu w wyspecjalizowanym komisie lub sklepie specjalizującym się w klasycznym sprzęcie audio, bardzo możliwe, że otrzymacie propozycję naprawy i ponownej wysyłki urządzenia lub nawet dostaniecie żaróweczki w osobnej paczce wraz z instrukcjami, jak je zainstalować.

Funkcje dodatkowe i przydatne bajery

Na magnetofonach wyposażonych w trzy głowice często można znaleźć napis Dual Capstan. Cóż to takiego? Otwórzmy klapkę na kasety i spójrzmy na mechanizm. Większość magnetofonów ma jeden wałek napędowy i rolkę dociskową znajdującą się po prawej stronie (piszemy o magnetofonie bez autorewersu), a niektóre mają wałki i rolki po obu stronach. Oba wałki napędowe pracują z minimalnie różną prędkością obrotową, która jest precyzyjnie dobrana tak, aby ustaliła się stała i bezpieczna dla taśmy siła naciągu. W magnetofonach z pojedynczym napędem naciąg taśmy na głowicy zależy od ilości taśmy, jaka jest na rolce z której jest ona odwijana. Im mniej taśmy na rolce tym słabszy naciąg i mniej dokładne przyleganie do głowicy. Dzięki podwójnemu napędowi poprawia się też stabilność prędkości przesuwu taśmy, która powinna wynosić 4,75 cm/s.

Z innych funkcji, które powinien mieć w pełni funkcjonalny magnetofon warto wymienić system redukcji szumów, czyli najczęściej spotykany układ firmy Dolby. Wersja B oraz C w zupełności wystarczy. Z kolei Dolby HX-PRO to układ pracujący tylko podczas nagrywania. Optymalizuje on prąd w głowicy, przez co poprawia się odwzorowanie wysokich częstotliwości. Podczas nagrywania audycji radiowych nadawanych na falach FM przydatny będzie filtr MPX. Bardzo miłym dodatkiem może być także automatyczne rozpoznawanie rodzaju taśm typu I, II i IV.

Niemiec płakał jak sprzedawał

Co sprawdzić, gdy już wybraliśmy nasz wymarzony model i możemy go przetestować przed zakupem? Przede wszystkim należy obejrzeć tor przesuwu taśmy. Rolki dociskowe powinny być czarne, matowe, o równej powierzchni i bez brązowego śladu po kilometrach przesuniętej taśmy. Głowica też nie powinna mieć brązowego nalotu. Warto sprawdzić, czy nie była regulowana. Łatwo to stwierdzić po śladach farby na śrubkach regulacyjnych. Jeśli farba nie jest naruszona ani naniesiona drugi raz, to zapewne nikt nie kręcił ustawieniem głowicy. Inną ważną rzeczą są paski napędowe. Warto sprawdzić ich sprężystość, czy nie ślizgają się po rolkach. Można włączyć przewijanie i spróbować przewinąć całą kasetę (najlepiej 90-tkę). Taśma powinna przewijać się płynnie i bez przyhamowań (chociaż niektóre modele zwalniają przy końcu taśmy, zwłaszcza te z możliwością ustawienia jej długości – na przykład w magnetofonach Onkyo). Będzie to też okazja do usłyszenia, czy mechanizm pracuje prawidłowo, bez stuków, zgrzytów i innych niepokojących dźwięków.

Dobry magnetofon powinien być praktycznie bezgłośny, a szum powinien pochodzić jedynie z kasety. Oczywiście nie wolno pominąć próby odtwarzania i posłuchania czy muzyka płynie równo, bez zafałszowań, drżenia i kołysania pomiędzy kanałami. Jak zapewne się domyślacie, dobrze jest mieć swoją kasetę do testów. Powinna ona być dobra, ale na wszelki wypadek lepiej nie zabierać ze sobą najukochańszej taśmy z kolekcji. Najlepiej zabrać ze sobą taką, której nie będzie szkoda gdy okaże się, że magnetofon tak ją polubił, że aż wkręcił w swoje trzewia. Czy warto wierzyć w opowieści sprzedawców? To oczywiście zależy od konkretnego przypadku, jednak najlepiej zaufać własnym oczom i uszom. Tłumaczenia, że ten magnetofon czasami robi dziwne rzeczy, ale jak się rozegra, to już gra dobrze, można oczywiście włożyć między bajki i odpuścić sobie taki zakup. No chyba, że będzie to dotyczyło magnetofonu takiego, jak Nakamichi Dragon wystawionego za dwie stówki. Wtedy można spokojnie pogodzić się z koniecznością naprawy ewentualnych usterek.

Jak dbać o magnetofon, aby grał jeszcze długo?

Kiedy już zaczniemy korzystać z nowego nabytku, warto dowiedzieć się czegoś na temat jego prawidłowego użytkowania i konserwacji. Głowica oraz wałki i rolki napędowe powinny być co jakiś czas czyszczone. Można tu oczywiście użyć kasety z taśmą czyszczącą lub zrobić to ręcznie, co jest mniej wygodne, ale daje lepsze efekty. W tym celu należy zaopatrzyć się w patyczki do uszu i alkohol izopropylowy (izopropanol). Ten rodzaj alkoholu usuwa zanieczyszczenia znacznie lepiej, niż zwykły spirytus. Absolutnie nie powinno się stosować spirytusu salicylowego lub perfum. Zabrudzenie głowicy może spowodować znaczny spadek jakości odtwarzania zwłaszcza w zakresie wysokich częstotliwości. Zabrudzenie rolek może natomiast powodować uślizgi taśmy, co z kolei grozi jej wkręceniem.

Jest jeszcze jedna ważna sprawa o której mało który użytkownik magnetofonów pamięta - rozmagnesowanie głowicy. Głowica, która nigdy nie była poddana takiemu zabiegowi, a dotyczy to niestety ogromnej liczby magnetofonów, będzie dawała dosyć przytłumiony dźwięk. Jeżeli często słuchamy kaset, warto tę czynność wykonać raz w miesiącu lub odpowiednio rzadziej, gdy kasety idą w ruch tylko od święta. Do rozmagnesowania głowicy służą demagnetyzery, które można wciąż dostać w sklepach dla elektroników i na portalach aukcyjnych. Najlepsze to ręczne modele zasilane z gniazdka z odpowiednio uformowaną i zabezpieczoną główką, którą zbliżamy do głowicy. Istnieją też modele w formie kasety z układem elektronicznym zamiast taśmy. Generują one zmienne pole elektromagnetyczne, które rozmagnesowuje głowicę. Najgorszą opcją są modele z obrotowym magnesem stałym. Ich skuteczność jest niska, a ponadto stwarzają zagrożenie dla samej głowicy.

Podsumowanie

Mamy nadzieję, że w tym krótkim poradniku wyjaśniliśmy kilka najważniejszych kwestii związanych z zakupem i użytkowaniem magnetofonu. Kaseta na pewno pozostanie nośnikiem niszowym i bardzo niedocenianym, jednak dla ludzi, którzy na taśmach się wychowali pozostanie także obiektem niosącym dużą wartość sentymentalną. Dzisiejsza młodzież pewnie już nie rozumie, co wspólnego może mieć taka kaseta z kanciastym ołówkiem, natomiast wielu melomanów wciąż gdzieś trzyma swoje kasety nawet, jeśli nie ma już na czym ich słuchać. Nie ma jednak tego, co by na dobre nie wyszło. Słaba popularność tego formatu oznacza, że zarówno kasety, jak i magnetofony w dobrym stanie można kupić dosłownie za grosze. Nawet decydując się na model kultowy i znakomicie utrzymany zapłacimy co najwyżej tyle, ile kosztowałby przyzwoity, nowy odtwarzacz płyt kompaktowych. Pozostaje nam więc tylko życzyć owocnych poszukiwań jak najlepszego sprzętu oraz długich i bezsennych nocy w towarzystwie kręcących się rolek taśmy magnetofonowej.

Serdecznie dziękujemy Maciejowi Podwysockiemu za pomoc w przygotowaniu artykułu.

• « poprz.
• nast. »